Atelierbezoek IK-Eiland
Olphaert den Otter
2013
Olphaert den Otter schreef een tekst n.a.v. een atelierbezoek. Olphaert den Otter is beeldend kunstenaar, schrijver en zanger en zijn tekst is als openingsspeech voorgedragen tijdens de solo-tentoonstelling in het IK Pavilion, gastatelier van het Mondriaan Fonds.
Opeens zegt Alexandra Roozen: “Als je in de werkelijkheid geworpen wordt….”. De rest van de uitspraak ontsnapt aan mijn aandacht door het gewicht van het begin van de zin. ‘Geworpen worden’ en dan nog in de ‘werkelijkheid’: dat is ontologie en dan ook nog van onversneden Heideggeriaanse aard. Bevat deze formulering misschien een aanwijzing hoe haar werk gelezen moet worden?
Het gesprek gaat over de horizon, over abstractie. Nee, dat woord bevalt haar niet. ‘Abstract’ is een containerbegrip dat veel meer omvat dan Alexandra bedoelen wil. Ieder werk kan abstractie herbergen; ook figuratief werk. Dan liever gekozen voor het begrip ‘Gegenstandslosigkeit’: zonder onderwerp, zonder voorwerp, zonder iets.
Maar nu is er de horizon. Alexandra Roozen kijkt naar de horizon. Maar wat is dat eigenlijk? Een lijn? Nee, we spreken wel van een horizonlijn, maar die is niet als zodanig zichtbaar. Een grens dan? Of begrenzing? Ja, maar vooral ook nee. In de waarneming kan de horizon zich weliswaar als begrenzing aan ons voordoen, maar we weten zoveel over het verschijnsel horizon dat onze waarneming voortdurend bewerkt wordt door dat weten. In dit zorgvuldige waarnemen neemt het aantal vragen alleen maar toe en dat is nu precies wat er gebeurt als je ‘in de werkelijkheid geworpen wordt’ of als je je – anders gezegd – vanuit een relatief veilige Gegenstandslosigkeit waagt in de wereld der dingen. Breed uiteen waaierende keuzemogelijkheden bestormen de ‘kieskeurige’ kunstenaar. Een project is geboren.
Alexandra Roozen lijkt op Meneer Palomar – een romanpersonage van Italo Calvino. Palomar kijkt naar een golf, maar ziet zich geconfronteerd met vragen over het begin en einde van de golf. Wanneer noem je wat je ziet een golf, op welk moment maakt de golf zich los van watermassa? Het blijkt heel moeilijk om de golf te isoleren van zijn omgeving en te scheiden van andere golven. Ook in de breedte blijkt het nauwelijks mogelijk te onderscheiden tussen golf en niet-golf. Kortom: meneer Palomar, alhoewel met vakantie op het strand, ziet zich geconfronteerd met een uiterst complex geheel van variabelen. De beslissingen die volgen op haar Calvinische waarnemingen van de horizon, de handelingen van kunstenaar Alexandra Roozen, zijn uiterst beheerst. De horizon in haar tekeningen is een lijn die ontstaat als resultante van handelingen elders op het papier. De horizon wordt zichtbaar door de aardse en hemelse ruimte met grafiet te betekenen. De minieme restruimte – met de dikte van een haar soms – is de horizon. Kennelijk.
Ook na afloop van het zien van de huidige stand van zaken van het project en na het denken erover kom ik tot de conclusie dat het project van Alexandra Roozen ontologisch van aard is. Het omschrijft het zijn van de horizon. En daarmee raakt het project ons in de manier waarop wij waarnemen. Maar – omdat het bestaan slechts in het bewustzijn aan ons wordt geopenbaard door tussenkomst van onze zintuigen – raakt het project ook aan ons zijn zelf. Of ons zelf-zijn. Dat is groot met weinig. Dat is knap!
Olphaert den Otter, 2013
Related
